نسخه آزمایشی

EN / FA

نسخه آزمایشی

فناوری نانو رهنمودهایی برای مدیریت و دفع پسماند حاصل از ساخت فرآوری نانواشیاء ساخته شده دارای محتوای رنگی

Nanotechnologies- Guidelines for the management and disposal of waste from the manufacturing and processing of manufactured nano-objects

شماره: 

6340

سال انتشار: 

1399
نوآوری در فناوری نانو با توسعه‌های بازرگانی پیوند دارد که با استفاده از نانو مواد خدمات و محصولات نوینی را به بازار روانه کرده است. در سال‌های اخیر فناوری نانو از آزمایشگاه پژوهشی به کارخانه تولیدی و محصولات مصرفی راه یافته است نانواشیاء ساخته شده (MNOs) را می‌توان با محصولاتی ترکیب کرد تا علاوه بر بهبود عملکردشان خواص جدیدی نیز ایجاد شود در طی فرآیند تولید چنین محصولاتی استفاده یا دفع آنها در پایان چرخه زندگیشان ممکن است MNOS منتشر شوند و با انسان و محیط زیست تماس پیدا کنند. هنوز هم تولیدکنندگان نانواشیاء ساخته شده و جامعه علمی دقیقاً نمی‌دانند که نانومواد، به ویژه نانو اشیاء ساخته شده دارای ریسک برای سلامتی در کارگران کاربران و محیط زیست است یا خیر. تصور می‌شود که برخی از نانواشیاء ساخته شده ممکن است برای سلامت انسان و محیط زیست مخاطره‌آمیز باشند. نانومواد شامل نانواشیاء و مواد نانوساختار یافته هستند نانواشیاء ممکن است به طور طبیعی به وجود بیایند یا اینکه به صورت تصادفی (زیربند ۱۰-۲ استاندارد ملی ایران- ایزو شماره ۸۰۰۰۴-۱ سال ۱۳۹۵) مهندسی شده یا ساخته شده باشند (زیربند ۲-۹استاندارد ملی ایران ایزو شماره ۸۰۰۰۴-۱ سال ۱۳۹۵) به طور کلی، نانواشیاء تصادفی یا دارای ماهیت طبیعی، از طریق فرآیندهای طبیعی یا به عنوان یک محصول جانبی از یک فرآیند به عنوان مثال فیوم جوشکاری دود حاصل از احتراق در هوا منتشر می‌شوند. گاهی نانواشیاء مهندسی شده (ENOs) یا نانواشیاء ساخته شده یک طبقه بسیار خاصی از نانومواد، با محصولات ترکیب می‌شوند تا خواص جدید یا بهبود یافته‌ای را ایجاد کنند که این امر فقط از طریق فناوری نانو امکان‌پذیر است. در برخی موارد ENOS ممکن است جایگزین مواد بسیار سمی شوند، باعث کاهش تولید پسماند شوند و یا اینکه طی عمر یک محصول را افزایش دهند. نانواشیاء ساخته شده ممکن است در نتیجه فرمولاسیون نانومقیاسشان خواص فیزیکوشیمیایی متمایزی داشته باشند. از اینرو ممکن است دارای مخاطره‌ها و ریسک‌هایی برای سلامت انسان و محیط زیست باشند. که کاملاً متفاوت با مواردی است که ناشی از مواد غیر نانومقیاس است بنابراین برای مدیریت و ارزیابی مخاطره‌ها و ریسک‌های انسانی و زیست محیطی مربوط به مدیریت و دفع پسماند حاصل از ساخت و فرآوری نانواشیاء ساخته شده (WMP-MNOS) یک راهنمایی ویژه ضرورت دارد. نانو اشیاء ساخته شده و ترکیب آنها با محصولات ممکن است شامل فرآیندهای چند مرحله‌ای باشد، از جمله سنتز اولیه، ته نشینی دسته بندی کردن، خالص‌سازی و تفکیک فیزیکی یا شیمیایی و نیز ترکیب با محصولات میانی. هر فرآیندی در زنجیره ساخت ممکن است سبب تولید پسماند حاصل از فرآوری بقایا و رهایش مواد منتشره از نانواشیاء ساخته شده یا کلوخه و انبوهه آنها شود. پسماند حاصل از فرآوری ممکن است ناشی از موارد زیر باشد: – ساخت یا خرید بیش از حد نیاز به‌عنوان مثال تولید بیش از حد بچ‌های بزرگ یا موارد اضافی که در انبار باقی می‌مانند. – ساخت بهرهایی که مطابق با ویژگی‌های صحیح یا نیازهای مشتری نباشد. – ساخت بهرهایی با نیازها و خواص منسوخ شده رهایش مواد منتشره به معنای رهایش غیر عمد ترکیبات شیمیایی در هوا خاک و آب‌های زیرزمینی است که از طریق پخش با فرآیندهایی مانند جابه جایی یا پراکندگی رخ می‌دهد و توصیه می‌شود از آنها اجتناب شود. نشر مواد منتشره می‌تواند از طریق جمع آوری پسماند و پردازش مناسب آن، جائی که نانواشیاء ساخته شده در یک سامانه کنترل شده حذف یا جمع‌آوری می‌شوند کنترل شود. به طور کلی، انتظار می‌رود که WMP-MNOS به شکل پودر تعلیقه مایع و یا موارد آلوده باشند. نانواشیاء حاصل از ساخت و فرآوری نانواشیاء ساخته شده در دو دسته طبقه‌بندی می‌شوند. – نانواشیایی که دارای هویت فیزیکی و شیمیایی یکسانی با بچ تولیدی نانوشی موردنظر هستند و در طی ساخت و فرآوری حاصل می‌شوند؛ نانو اشیایی که بقایای تولید یا حاصل تولید بچ تایید نشده است دور ریز تولیدی هستند. مشخصه‌‌های فیزیکوشیمیایی آنها ممکن است مشخص تا اندازه‌ای مشخص یا نامشخص به علت فرایندهای تغییر شکل ناخواسته باشد. WMP-MNOs مایع یا پودری شکل ممکن است فقط از نانواشیاء و ذرات در مقیاس غيرنانو تشکیل شده باشند. صنعتی که در فناوری نانو و نانومواد به کار گرفته می‌شود یک شبکه خطی است همانند آنچه که در شکل ۱ مشاهده می‌شود. این شبکه شامل سازمان‌هایی است که تولیدکنندگان مواد اولیه خام (تامین‌کنندگان نانو اشیاء ساخته شده اصلاح‌کنندگان تولیدکنندگان محصولات میانی حاصل از تغییر ترکیبات یا سطح 10 نانواشیاء ساخته شده تا فرموله‌کنندگان و کاربران نانومواد کسانی که نانواشیاء ساخته شده یا محصولات میانی را با محصولات نهایی ترکیب می‌کنند و در نتیجه نانوچندسازه‌ها یا مواد نانوساختار یافته را تولید می‌کنند را در بر می‌گیرد. مسیرهای دفع مواد غیر نانومقیاس در تمام کشورهای عضو اتحادیه اروپا و از طریق آیین‌نامه‌های ملی و اتحادیه اروپا کاملا مشخص و تنظیم شده است. پرداختن به این مسئله در اینجا مدنظر نیست. هدف از استاندارد فعلی، ارائه رهنمودهایی برای مدیریت صحیح پسماند WMP-MNOS است و برای تمام فعالیت‌های مدیریت پسماند حاصل از ساخت و فرآوری نانواشیاء ساخته شده رهنمودهایی را ارائه می کند. این استاندارد یک راهنما برای تمام فعالیت‌های مدیریت پسماند مرتبط با ساخت و فرآوری نانو اشیاء ساخته شده شامل مدیریت فرآوری پسماند بقایا و انتشار MNOS پخش شده است و به بررسی عدم قطعیت‌ها در این فناوری نوظهور و احتمال مواجهه محیط زیست و انسان پرداخته است.

هدف از تدوین این استاندارد

هدف از تدوین این استاندارد ارائه رهنمودهایی برای تمام فعالیت‌های مدیریت پسماند حاصل از ساخت و فرآوری نانواشیاء ساخته شده است.

شماره استاندارد ملی ایران: 

6340

سال انتشار: 

1399

فناوری نانو رهنمودهایی برای مدیریت و دفع پسماند حاصل از ساخت فرآوری نانواشیاء ساخته شده دارای محتوای رنگی

Nanotechnologies- Guidelines for the management and disposal of waste from the manufacturing and processing of manufactured nano-objects

نوآوری در فناوری نانو با توسعه‌های بازرگانی پیوند دارد که با استفاده از نانو مواد خدمات و محصولات نوینی را به بازار روانه کرده است. در سال‌های اخیر فناوری نانو از آزمایشگاه پژوهشی به کارخانه تولیدی و محصولات مصرفی راه یافته است نانواشیاء ساخته شده (MNOs) را می‌توان با محصولاتی ترکیب کرد تا علاوه بر بهبود عملکردشان خواص جدیدی نیز ایجاد شود در طی فرآیند تولید چنین محصولاتی استفاده یا دفع آنها در پایان چرخه زندگیشان ممکن است MNOS منتشر شوند و با انسان و محیط زیست تماس پیدا کنند. هنوز هم تولیدکنندگان نانواشیاء ساخته شده و جامعه علمی دقیقاً نمی‌دانند که نانومواد، به ویژه نانو اشیاء ساخته شده دارای ریسک برای سلامتی در کارگران کاربران و محیط زیست است یا خیر. تصور می‌شود که برخی از نانواشیاء ساخته شده ممکن است برای سلامت انسان و محیط زیست مخاطره‌آمیز باشند. نانومواد شامل نانواشیاء و مواد نانوساختار یافته هستند نانواشیاء ممکن است به طور طبیعی به وجود بیایند یا اینکه به صورت تصادفی (زیربند ۱۰-۲ استاندارد ملی ایران- ایزو شماره ۸۰۰۰۴-۱ سال ۱۳۹۵) مهندسی شده یا ساخته شده باشند (زیربند ۲-۹استاندارد ملی ایران ایزو شماره ۸۰۰۰۴-۱ سال ۱۳۹۵) به طور کلی، نانواشیاء تصادفی یا دارای ماهیت طبیعی، از طریق فرآیندهای طبیعی یا به عنوان یک محصول جانبی از یک فرآیند به عنوان مثال فیوم جوشکاری دود حاصل از احتراق در هوا منتشر می‌شوند. گاهی نانواشیاء مهندسی شده (ENOs) یا نانواشیاء ساخته شده یک طبقه بسیار خاصی از نانومواد، با محصولات ترکیب می‌شوند تا خواص جدید یا بهبود یافته‌ای را ایجاد کنند که این امر فقط از طریق فناوری نانو امکان‌پذیر است. در برخی موارد ENOS ممکن است جایگزین مواد بسیار سمی شوند، باعث کاهش تولید پسماند شوند و یا اینکه طی عمر یک محصول را افزایش دهند. نانواشیاء ساخته شده ممکن است در نتیجه فرمولاسیون نانومقیاسشان خواص فیزیکوشیمیایی متمایزی داشته باشند. از اینرو ممکن است دارای مخاطره‌ها و ریسک‌هایی برای سلامت انسان و محیط زیست باشند. که کاملاً متفاوت با مواردی است که ناشی از مواد غیر نانومقیاس است بنابراین برای مدیریت و ارزیابی مخاطره‌ها و ریسک‌های انسانی و زیست محیطی مربوط به مدیریت و دفع پسماند حاصل از ساخت و فرآوری نانواشیاء ساخته شده (WMP-MNOS) یک راهنمایی ویژه ضرورت دارد. نانو اشیاء ساخته شده و ترکیب آنها با محصولات ممکن است شامل فرآیندهای چند مرحله‌ای باشد، از جمله سنتز اولیه، ته نشینی دسته بندی کردن، خالص‌سازی و تفکیک فیزیکی یا شیمیایی و نیز ترکیب با محصولات میانی. هر فرآیندی در زنجیره ساخت ممکن است سبب تولید پسماند حاصل از فرآوری بقایا و رهایش مواد منتشره از نانواشیاء ساخته شده یا کلوخه و انبوهه آنها شود. پسماند حاصل از فرآوری ممکن است ناشی از موارد زیر باشد: – ساخت یا خرید بیش از حد نیاز به‌عنوان مثال تولید بیش از حد بچ‌های بزرگ یا موارد اضافی که در انبار باقی می‌مانند. – ساخت بهرهایی که مطابق با ویژگی‌های صحیح یا نیازهای مشتری نباشد. – ساخت بهرهایی با نیازها و خواص منسوخ شده رهایش مواد منتشره به معنای رهایش غیر عمد ترکیبات شیمیایی در هوا خاک و آب‌های زیرزمینی است که از طریق پخش با فرآیندهایی مانند جابه جایی یا پراکندگی رخ می‌دهد و توصیه می‌شود از آنها اجتناب شود. نشر مواد منتشره می‌تواند از طریق جمع آوری پسماند و پردازش مناسب آن، جائی که نانواشیاء ساخته شده در یک سامانه کنترل شده حذف یا جمع‌آوری می‌شوند کنترل شود. به طور کلی، انتظار می‌رود که WMP-MNOS به شکل پودر تعلیقه مایع و یا موارد آلوده باشند. نانواشیاء حاصل از ساخت و فرآوری نانواشیاء ساخته شده در دو دسته طبقه‌بندی می‌شوند. – نانواشیایی که دارای هویت فیزیکی و شیمیایی یکسانی با بچ تولیدی نانوشی موردنظر هستند و در طی ساخت و فرآوری حاصل می‌شوند؛ نانو اشیایی که بقایای تولید یا حاصل تولید بچ تایید نشده است دور ریز تولیدی هستند. مشخصه‌‌های فیزیکوشیمیایی آنها ممکن است مشخص تا اندازه‌ای مشخص یا نامشخص به علت فرایندهای تغییر شکل ناخواسته باشد. WMP-MNOs مایع یا پودری شکل ممکن است فقط از نانواشیاء و ذرات در مقیاس غيرنانو تشکیل شده باشند. صنعتی که در فناوری نانو و نانومواد به کار گرفته می‌شود یک شبکه خطی است همانند آنچه که در شکل ۱ مشاهده می‌شود. این شبکه شامل سازمان‌هایی است که تولیدکنندگان مواد اولیه خام (تامین‌کنندگان نانو اشیاء ساخته شده اصلاح‌کنندگان تولیدکنندگان محصولات میانی حاصل از تغییر ترکیبات یا سطح 10 نانواشیاء ساخته شده تا فرموله‌کنندگان و کاربران نانومواد کسانی که نانواشیاء ساخته شده یا محصولات میانی را با محصولات نهایی ترکیب می‌کنند و در نتیجه نانوچندسازه‌ها یا مواد نانوساختار یافته را تولید می‌کنند را در بر می‌گیرد. مسیرهای دفع مواد غیر نانومقیاس در تمام کشورهای عضو اتحادیه اروپا و از طریق آیین‌نامه‌های ملی و اتحادیه اروپا کاملا مشخص و تنظیم شده است. پرداختن به این مسئله در اینجا مدنظر نیست. هدف از استاندارد فعلی، ارائه رهنمودهایی برای مدیریت صحیح پسماند WMP-MNOS است و برای تمام فعالیت‌های مدیریت پسماند حاصل از ساخت و فرآوری نانواشیاء ساخته شده رهنمودهایی را ارائه می کند. این استاندارد یک راهنما برای تمام فعالیت‌های مدیریت پسماند مرتبط با ساخت و فرآوری نانو اشیاء ساخته شده شامل مدیریت فرآوری پسماند بقایا و انتشار MNOS پخش شده است و به بررسی عدم قطعیت‌ها در این فناوری نوظهور و احتمال مواجهه محیط زیست و انسان پرداخته است.

هدف از تدوین این استاندارد

هدف از تدوین این استاندارد ارائه رهنمودهایی برای تمام فعالیت‌های مدیریت پسماند حاصل از ساخت و فرآوری نانواشیاء ساخته شده است.