فناوری نانو – مدیریت ریسک شغلی نانومواد مهندسیشده – قسمت 2: استفاده از رویکرد دستهبندی اقدامات کنترلی
Nanotechnologies — Occupational risk management applied to engineered nanomaterials — Part 2:Use of the control banding approach
شماره:
19816-2
سال انتشار:
1397
براساس دانش کنونی، نانواشیاء، انبوههها و کلوخههای بزرگتر از ۱۰۰ نانومتر (NOAA) میتوانند ویژگیهایی شامل خواص توکسیکولوژیکی سم شناسی را نشان دهند که متفاوت از خواص موادی با اندازه غیرتانو مقیاس (تودهای) است. بنابراین حدود مجاز فعلی مواجهه شغلی (OELS)، که غالبا برای مواد تودهای استقرار یافته است ممکن است برای NOAA مناسب نباشد. در صورت عدم وجود آئیننامههای قانونی مخصوص NOAA رویکرد دسته بندی اقدامات کنترلی میتواند به عنوان اولین رویکرد برای کنترل مواجهه با NOAA در محیط کار به کار رود.
یادآوری – انبوهه و کلوخههای کوچکتر از ۱۰۰ نانومتر به عنوان ناتواشیاء در نظر گرفته میشوند.
دسته بندی اقدامات کنترلی یک رویکرد عملی است که میتواند برای کنترل مواجهه با عوامل مخاطرهآمیز احتمالی با خواص توکسیکولوژیکی ناشناخته یا نامعلوم و برای مواردی که فاقد تخمین مواجهه کمی هستند، در محیط کار استفاده شود دسته بندی اقدامات کنترلی ممکن است مکمل روشهای کمی باشد که براساس نمونهبرداری هوا و آنالیز با ارجاع به OELS در صورت وجود انجام میشود. دسته بندی اقدامات کنترلی میتواند روش دیگری را برای ارزشیابی و مدیریت ریسک ارائه دهد این کار از طریق گروهبندیهای شغلی در دستههایی با مخاطرات و یا مواجهه مشابه صورت میگیرد که پایش و قضاوتهای حرفهای به آن اضافه میشود در این فرآیند طیفی از روشهای فنی کنترل مانند تهویه عمومی یا محصورسازی برای یک ماده شیمیایی خاص با در نظر گرفتن طیف (یا دسته) مخاطره و طیف (یا دسته) مواجهه به کار گرفته میشود.
به طور کلی، ایده دسته بندی اقدامات کنترلی بر این مبناست که مواجهه کارگران با مواد شیمیایی گوناگون می تواند ریسکهای متنوعی به همراه داشته باشد در حالی که تعداد رویکردهای معمول کنترل ریسک محدود است. این رویکردها براساس مقدار حفاظتی که رویکرد پیشنهاد میدهد به سطوح مختلفی دسته بندی میشوند (با کنترلهای سخت گیرانه حفاظت بیشتری وجود دارد) هرچه پتانسیل آسیب بیشتر باشد، سطوح بالاتری از حفاظت مورد نیاز است.
دسته بندی اقدامات کنترلی در ابتدا توسط صنایع داروسازی به عنوان راهی برای کار ایمن با مواد شیمیایی جدید با اطلاعات سمیت کم و یا عدم وجود اطلاعات ارائه شده است. مواد شیمیایی جدید براساس سمیت مواد شیمیایی مشابه که شناخت بهتری از آنها موجود است دسته بندی میشوند و در پیش بینی دستورالعملهای کار ایمن با این مواد ارزشیابیهای مواجهه منظور شده و برای هر دسته طرح اقدامات کنترلی معینی ارائه گردیده است. در ادامه این مفهوم اداره ایمنی و بهداشت اجرایی در انگلستان یک طرح کاربر پسند بنام اصول کنترل مواد مخاطرهآمیز برای سلامتی ارائه کرد که در درجه اول به نفع شرکتهای کوچک و متوسطی است که ممکن است از تخصص یک کارشناس بهداشت حرفهای استفاده نکنند. برنامههای مشابهی نیز در راهنمای عملی ارائه شده توسط موسه فدرال آلمان برای ایمنی و بهداشت شغلی استفاده شده است. ابزار استافبن منیجر از طریق ترکیب طرح دسته بندی مخاطره مشابه با اصول کنترل مواد مخاطره آمیز برای سلامتی (COSHH) با طرح دسته بندی مواجهه براساس مدل فرآیند مواجهه توسعه و پیشرفت را ارائه کرده است که این توسعه اجازه میدهد کاربران غیر متخصص این مدل را درک کنند و به کار گیرند.
دسته بندی اقدامات کنترلی با توجه به سطح عدم قطعیت در ریسکهای بالقوه سلامتی مربوط به کار با NOAA میتواند به طور ویژه برای ارزشیابی و مدیریت ریسک نانومواد مفید باشد و ممکن است برای مدیریت ریسک در هر دو روش پیشگیرانه و گذشته نگر نیز مفید باشد. در روشهای پیشگیرانه اقدامات کنترلی موجود به عنوان متغیرهای ورودی در دسته بندی مواجهه بالقوه استفاده نمیشود در حالی که در روش گذشته نگر اقدامات کنترلی موجود به عنوان متغیرهای ورودی استفاده میشوند هر دو رویکرد در این استاندارد توصیف شده است. اگرچه به لحاظ نظری به نظر میرسد دسته بندی اقدامات کنترلی برای کنترل مواجهه مواد نانومقیاس مناسب باشد اما در حال حاضر ابزارهای جامع بسیار کمی برای عملیاتهای فناوری نانو، در دسترس است. یک مدل مفهومی دسته بندی اقدامات کنترلی به وسیله مینارد ارائه شد که همان چهار رویکرد کنترلی COSHH را پیشنهاد داده است. یک رویکرد با تفاوت كـم، بنام «Control Nanotool Banding» به وسیله پیک و همکاران ارائه شد. این رویکرد دانش فعلی از توکسیکولوژی توکسیکولوژی NOAA را در نظر گرفته است و از چارچوب دسته بندی اقدامات کنترلی پیشنهاد شده در انتشارات قبلی استفاده کرده است هر چند دامنه مقادیر استفاده شده در دسته بندی اقدامات کنترلی تانو ابزار مربوط به دامنههایی است که در نوع عملیاتهای تحقیقاتی در مقیاس کوچک (کمتر از یک گرم) بدست آمده است و به نظر نمیرسد برای استفاده در مقیاس بزرگ مناسب باشد. در عین حال چندین ابزار دستهبندی اقدامات کنترلی خاص برای کنترل مواجهه استنشاقی به نانو مواد مهندسی شده برای استفاده در مقیاس بزرگتر منتشر شده است. همه این ابزارها دسته بندیهای مخاطره و مواجهه برای مواجهههای استنشاقی و ترکیب آنها در یک ماتریس دو بعدی را تعریف میکنند، که نتیجه آن به رتبهای برای کنترل ریسک منجر میشود (رویکرد پیشگیرانه). اشنایدر و همکاران یک مدل مفهومی برای ارزشیابی مواجهه استنشاقی به نانومواد مهندسی شده را ارائه دادند که یک چارچوب کلی برای مدلهای مواجهه آینده پیشنهاد میدهد این چارچوب از همان ساختار مشابه به عنوان مدل مفهومی برای مواجهه استنشاقی استفاده شده در ابزار استافبن منیجر و (Advanced REACH Tool (ART پیروی میکند. بر اساس این چارچوب مفهومی یک ابزار دسته بندی اقدامات کنترلی بنام «ستافبن منیجر نانو» ارائه شده است. که شامل هر دو رویکرد پیشگیرانه و گذشتهنگر دسته بندی مخاطره است. علاوه براین، آژانس مواد غذایی محیط زیست و بهداشت شغلی و ایمنی فرانسه یک ابزار دسته بندی اقدامات کنترلی ویژه برای نانومواد ارائه داده است که در گزارش ارائه ابزار ویژه دسته بندی اقدامات کنترلی خاص برای نانومواد توصیف شده است. بزرگترین چالش در ارائه رویکرد دسته بندی اقدامات کنترلی برای هر NOAA این است که تصمیم گرفته شود کدام پارامترها باید در نظر گرفته شوند و کدام معیارها با تخصیص یک نانوشی به یک دسته بندی کنترل مرتبط است و چه راهبردهای کنترلی عملی باید در سطوح مختلف عملیاتی اجرا شود.
این استاندارد راهنمایی برای کنترل و مدیریت ریسک شغلی براساس یک رویکرد دسته بندی اقدامات کنترلی که به طور خاص برای NOAA طراحی شده است را پیشنهاد میکند این مسئولیت سازندگان و واردکنندگان است که تعیین میکنند آیا نگرانی در مورد یک ماده شامل NOAA وجود دارد یا خیر و اطلاعات مرتبط در برگههای اطلاعات ایمنی (SDS) و برچسبها را در مطابقت با مقررات موجود ملی یا بینالمللی تهیه کنند کارفرمایان میتوانند از این اطلاعات برای شناسایی مخاطرات و پیادهسازی کنترلهای مناسب استفاده کنند این استاندارد ملی قصد ندارد توصیههایی در مورد این فرآیند تصمیم گیری ارائه دهد و نمیتواند جایگزین مقررات شود و از کارفرمایان انتظار میرود از قوانین موجود پیروی کنند.
تاکید شده است که روش دستهبندی اقدامات کنترلی برای NOAA ساخته شده با فرض این که اطلاعات مطلوب بوده اما در دسترس نمیباشد فرموله شود بنابراین استفادهکنندگان ابزار دسته بندی اقدامات کنترلی باید مهارتهای لازم برای پیشگیری از ریسک مواد شیمیایی و به ویژه ریسکهای شناخته شده مرتبط با آن نوع ماده را داشته باشند اجرای موفقیتآمیز این رویکرد به منظور استفاده از ابزار دسته بندی اقدامات کنترلی جهت اطمینان از اقدامات کنترلی مناسب ایجاب مینماید که تخصص کافی با توانمندی ارزیابی دقیق پتانسیل مواجهه شغلی و آموزش ادغام شوند و یک رویکرد محتاطانه کافی را ارائه دهند.
به موازات رویکرد توصیف شده در این استاندارد ملی توصیه شده است ارزشیابی کامل مخاطره به منظور در نظر گرفتن کلیه مخاطرات مرتبط با ماده شامل مخاطره انفجار و مخاطرات محیطی در نظر گرفته شود. یادآوری ابر گردوغبار قابل انفجار میتواند از بیشتر مواد آلی بسیاری از فلزات و حتی برخی مواد معدنی غیر فلزی ایجاد شود. عامل اولیه تاثیرگذار بر حساسیت احتراقپذیری و شدت انفجار یک ابر گرد و غبار میتواند اندازه ذره یا مساحت سطحی ویژه (یعنی مساحت سطحی کل بر واحد حجم یا واحد جرم گرد و غبار و ترکیب ذره باشد. با کاهش اندازه ذره مساحت سطحی ویژه افزایش مییابد روند کلی برای شدت انفجار گرد و غبار و سهولت در احتراق با کاهش اندازه ذره، افزایش مییابد هر چند، برای بسیاری از گردو غبارها این روند در دامنههای دهها میکرون رخ میدهد با این حال هیچ حد پایین اندازه ذره تعیین نشده که پایینتر از آن انفجار رخ ندهد و باید مورد ملاحظه قرار گیرد که ممکن است بسیاری از انواع نانوذرات دارای توان ایجاد انفجار باشند.
هدف از تدوین این استاندارد
هدف از تدوین این استاندارد توصیف استفاده از رویکرد دسته بندی اقدامات کنترلی برای کنترل ریسکهای مرتبط با مواجهههای شغلی به نانواشیاء انبوهه و کلوخههای بزرگتر از ۱۰۰ نانومتر (NOAA) است. حتی اگر دانش در مورد سمیت و تخمین مقدار مواجهه آنها وجود نداشته و یا محدود باشد.
هدف نهایی دسته بندی اقدامات کنترلی برای کنترل مواجهه، به منظور پیشگیری از هر نوع اثرات نامطلوب ممکن بر سلامت کارگران است ابزار دسته بندی اقدامات کنترلی توصیف شده در این جا به ویژه برای کنترل استنشاقی طراحی شده است. برخی راهنماییها برای حفاظت از پوست و چشم در استاندارد ملی 1-19816 INSO داده شده است.
شماره استاندارد ملی ایران:
19816-2
سال انتشار:
1397
فناوری نانو – مدیریت ریسک شغلی نانومواد مهندسیشده – قسمت 2: استفاده از رویکرد دستهبندی اقدامات کنترلی
Nanotechnologies — Occupational risk management applied to engineered nanomaterials — Part 2:Use of the control banding approach
براساس دانش کنونی، نانواشیاء، انبوههها و کلوخههای بزرگتر از ۱۰۰ نانومتر (NOAA) میتوانند ویژگیهایی شامل خواص توکسیکولوژیکی سم شناسی را نشان دهند که متفاوت از خواص موادی با اندازه غیرتانو مقیاس (تودهای) است. بنابراین حدود مجاز فعلی مواجهه شغلی (OELS)، که غالبا برای مواد تودهای استقرار یافته است ممکن است برای NOAA مناسب نباشد. در صورت عدم وجود آئیننامههای قانونی مخصوص NOAA رویکرد دسته بندی اقدامات کنترلی میتواند به عنوان اولین رویکرد برای کنترل مواجهه با NOAA در محیط کار به کار رود.
یادآوری – انبوهه و کلوخههای کوچکتر از ۱۰۰ نانومتر به عنوان ناتواشیاء در نظر گرفته میشوند.
دسته بندی اقدامات کنترلی یک رویکرد عملی است که میتواند برای کنترل مواجهه با عوامل مخاطرهآمیز احتمالی با خواص توکسیکولوژیکی ناشناخته یا نامعلوم و برای مواردی که فاقد تخمین مواجهه کمی هستند، در محیط کار استفاده شود دسته بندی اقدامات کنترلی ممکن است مکمل روشهای کمی باشد که براساس نمونهبرداری هوا و آنالیز با ارجاع به OELS در صورت وجود انجام میشود. دسته بندی اقدامات کنترلی میتواند روش دیگری را برای ارزشیابی و مدیریت ریسک ارائه دهد این کار از طریق گروهبندیهای شغلی در دستههایی با مخاطرات و یا مواجهه مشابه صورت میگیرد که پایش و قضاوتهای حرفهای به آن اضافه میشود در این فرآیند طیفی از روشهای فنی کنترل مانند تهویه عمومی یا محصورسازی برای یک ماده شیمیایی خاص با در نظر گرفتن طیف (یا دسته) مخاطره و طیف (یا دسته) مواجهه به کار گرفته میشود.
به طور کلی، ایده دسته بندی اقدامات کنترلی بر این مبناست که مواجهه کارگران با مواد شیمیایی گوناگون می تواند ریسکهای متنوعی به همراه داشته باشد در حالی که تعداد رویکردهای معمول کنترل ریسک محدود است. این رویکردها براساس مقدار حفاظتی که رویکرد پیشنهاد میدهد به سطوح مختلفی دسته بندی میشوند (با کنترلهای سخت گیرانه حفاظت بیشتری وجود دارد) هرچه پتانسیل آسیب بیشتر باشد، سطوح بالاتری از حفاظت مورد نیاز است.
دسته بندی اقدامات کنترلی در ابتدا توسط صنایع داروسازی به عنوان راهی برای کار ایمن با مواد شیمیایی جدید با اطلاعات سمیت کم و یا عدم وجود اطلاعات ارائه شده است. مواد شیمیایی جدید براساس سمیت مواد شیمیایی مشابه که شناخت بهتری از آنها موجود است دسته بندی میشوند و در پیش بینی دستورالعملهای کار ایمن با این مواد ارزشیابیهای مواجهه منظور شده و برای هر دسته طرح اقدامات کنترلی معینی ارائه گردیده است. در ادامه این مفهوم اداره ایمنی و بهداشت اجرایی در انگلستان یک طرح کاربر پسند بنام اصول کنترل مواد مخاطرهآمیز برای سلامتی ارائه کرد که در درجه اول به نفع شرکتهای کوچک و متوسطی است که ممکن است از تخصص یک کارشناس بهداشت حرفهای استفاده نکنند. برنامههای مشابهی نیز در راهنمای عملی ارائه شده توسط موسه فدرال آلمان برای ایمنی و بهداشت شغلی استفاده شده است. ابزار استافبن منیجر از طریق ترکیب طرح دسته بندی مخاطره مشابه با اصول کنترل مواد مخاطره آمیز برای سلامتی (COSHH) با طرح دسته بندی مواجهه براساس مدل فرآیند مواجهه توسعه و پیشرفت را ارائه کرده است که این توسعه اجازه میدهد کاربران غیر متخصص این مدل را درک کنند و به کار گیرند.
دسته بندی اقدامات کنترلی با توجه به سطح عدم قطعیت در ریسکهای بالقوه سلامتی مربوط به کار با NOAA میتواند به طور ویژه برای ارزشیابی و مدیریت ریسک نانومواد مفید باشد و ممکن است برای مدیریت ریسک در هر دو روش پیشگیرانه و گذشته نگر نیز مفید باشد. در روشهای پیشگیرانه اقدامات کنترلی موجود به عنوان متغیرهای ورودی در دسته بندی مواجهه بالقوه استفاده نمیشود در حالی که در روش گذشته نگر اقدامات کنترلی موجود به عنوان متغیرهای ورودی استفاده میشوند هر دو رویکرد در این استاندارد توصیف شده است. اگرچه به لحاظ نظری به نظر میرسد دسته بندی اقدامات کنترلی برای کنترل مواجهه مواد نانومقیاس مناسب باشد اما در حال حاضر ابزارهای جامع بسیار کمی برای عملیاتهای فناوری نانو، در دسترس است. یک مدل مفهومی دسته بندی اقدامات کنترلی به وسیله مینارد ارائه شد که همان چهار رویکرد کنترلی COSHH را پیشنهاد داده است. یک رویکرد با تفاوت كـم، بنام «Control Nanotool Banding» به وسیله پیک و همکاران ارائه شد. این رویکرد دانش فعلی از توکسیکولوژی توکسیکولوژی NOAA را در نظر گرفته است و از چارچوب دسته بندی اقدامات کنترلی پیشنهاد شده در انتشارات قبلی استفاده کرده است هر چند دامنه مقادیر استفاده شده در دسته بندی اقدامات کنترلی تانو ابزار مربوط به دامنههایی است که در نوع عملیاتهای تحقیقاتی در مقیاس کوچک (کمتر از یک گرم) بدست آمده است و به نظر نمیرسد برای استفاده در مقیاس بزرگ مناسب باشد. در عین حال چندین ابزار دستهبندی اقدامات کنترلی خاص برای کنترل مواجهه استنشاقی به نانو مواد مهندسی شده برای استفاده در مقیاس بزرگتر منتشر شده است. همه این ابزارها دسته بندیهای مخاطره و مواجهه برای مواجهههای استنشاقی و ترکیب آنها در یک ماتریس دو بعدی را تعریف میکنند، که نتیجه آن به رتبهای برای کنترل ریسک منجر میشود (رویکرد پیشگیرانه). اشنایدر و همکاران یک مدل مفهومی برای ارزشیابی مواجهه استنشاقی به نانومواد مهندسی شده را ارائه دادند که یک چارچوب کلی برای مدلهای مواجهه آینده پیشنهاد میدهد این چارچوب از همان ساختار مشابه به عنوان مدل مفهومی برای مواجهه استنشاقی استفاده شده در ابزار استافبن منیجر و (Advanced REACH Tool (ART پیروی میکند. بر اساس این چارچوب مفهومی یک ابزار دسته بندی اقدامات کنترلی بنام «ستافبن منیجر نانو» ارائه شده است. که شامل هر دو رویکرد پیشگیرانه و گذشتهنگر دسته بندی مخاطره است. علاوه براین، آژانس مواد غذایی محیط زیست و بهداشت شغلی و ایمنی فرانسه یک ابزار دسته بندی اقدامات کنترلی ویژه برای نانومواد ارائه داده است که در گزارش ارائه ابزار ویژه دسته بندی اقدامات کنترلی خاص برای نانومواد توصیف شده است. بزرگترین چالش در ارائه رویکرد دسته بندی اقدامات کنترلی برای هر NOAA این است که تصمیم گرفته شود کدام پارامترها باید در نظر گرفته شوند و کدام معیارها با تخصیص یک نانوشی به یک دسته بندی کنترل مرتبط است و چه راهبردهای کنترلی عملی باید در سطوح مختلف عملیاتی اجرا شود.
این استاندارد راهنمایی برای کنترل و مدیریت ریسک شغلی براساس یک رویکرد دسته بندی اقدامات کنترلی که به طور خاص برای NOAA طراحی شده است را پیشنهاد میکند این مسئولیت سازندگان و واردکنندگان است که تعیین میکنند آیا نگرانی در مورد یک ماده شامل NOAA وجود دارد یا خیر و اطلاعات مرتبط در برگههای اطلاعات ایمنی (SDS) و برچسبها را در مطابقت با مقررات موجود ملی یا بینالمللی تهیه کنند کارفرمایان میتوانند از این اطلاعات برای شناسایی مخاطرات و پیادهسازی کنترلهای مناسب استفاده کنند این استاندارد ملی قصد ندارد توصیههایی در مورد این فرآیند تصمیم گیری ارائه دهد و نمیتواند جایگزین مقررات شود و از کارفرمایان انتظار میرود از قوانین موجود پیروی کنند.
تاکید شده است که روش دستهبندی اقدامات کنترلی برای NOAA ساخته شده با فرض این که اطلاعات مطلوب بوده اما در دسترس نمیباشد فرموله شود بنابراین استفادهکنندگان ابزار دسته بندی اقدامات کنترلی باید مهارتهای لازم برای پیشگیری از ریسک مواد شیمیایی و به ویژه ریسکهای شناخته شده مرتبط با آن نوع ماده را داشته باشند اجرای موفقیتآمیز این رویکرد به منظور استفاده از ابزار دسته بندی اقدامات کنترلی جهت اطمینان از اقدامات کنترلی مناسب ایجاب مینماید که تخصص کافی با توانمندی ارزیابی دقیق پتانسیل مواجهه شغلی و آموزش ادغام شوند و یک رویکرد محتاطانه کافی را ارائه دهند.
به موازات رویکرد توصیف شده در این استاندارد ملی توصیه شده است ارزشیابی کامل مخاطره به منظور در نظر گرفتن کلیه مخاطرات مرتبط با ماده شامل مخاطره انفجار و مخاطرات محیطی در نظر گرفته شود. یادآوری ابر گردوغبار قابل انفجار میتواند از بیشتر مواد آلی بسیاری از فلزات و حتی برخی مواد معدنی غیر فلزی ایجاد شود. عامل اولیه تاثیرگذار بر حساسیت احتراقپذیری و شدت انفجار یک ابر گرد و غبار میتواند اندازه ذره یا مساحت سطحی ویژه (یعنی مساحت سطحی کل بر واحد حجم یا واحد جرم گرد و غبار و ترکیب ذره باشد. با کاهش اندازه ذره مساحت سطحی ویژه افزایش مییابد روند کلی برای شدت انفجار گرد و غبار و سهولت در احتراق با کاهش اندازه ذره، افزایش مییابد هر چند، برای بسیاری از گردو غبارها این روند در دامنههای دهها میکرون رخ میدهد با این حال هیچ حد پایین اندازه ذره تعیین نشده که پایینتر از آن انفجار رخ ندهد و باید مورد ملاحظه قرار گیرد که ممکن است بسیاری از انواع نانوذرات دارای توان ایجاد انفجار باشند.
هدف از تدوین این استاندارد
هدف از تدوین این استاندارد توصیف استفاده از رویکرد دسته بندی اقدامات کنترلی برای کنترل ریسکهای مرتبط با مواجهههای شغلی به نانواشیاء انبوهه و کلوخههای بزرگتر از ۱۰۰ نانومتر (NOAA) است. حتی اگر دانش در مورد سمیت و تخمین مقدار مواجهه آنها وجود نداشته و یا محدود باشد.
هدف نهایی دسته بندی اقدامات کنترلی برای کنترل مواجهه، به منظور پیشگیری از هر نوع اثرات نامطلوب ممکن بر سلامت کارگران است ابزار دسته بندی اقدامات کنترلی توصیف شده در این جا به ویژه برای کنترل استنشاقی طراحی شده است. برخی راهنماییها برای حفاظت از پوست و چشم در استاندارد ملی 1-19816 INSO داده شده است.