نسخه آزمایشی

EN / FA

نسخه آزمایشی

فناوری نانو -واژه‌نامه -قسمت 2- نانو اشیاء

Nanotechnologies - Vocabulary - Part 2: Nano-Objects

شماره: 

80004-2

سال انتشار: 

1395
پیش‌بینی شده است که کاربرد فناوری نانو ممکن است تمام زمینه‌های زندگی را در برگیرد. در زمینه ارتباطات سلامت، تولید مواد و فناوری‌های دانش‌بنیان لازم است صنعت و پژوهش را با اصطلاحات و نامگان استاندارد مجهز کنیم تا به توسعه و به کارگیری مسئولانه فناوری‌ها کمک شود. همچنین ضروری است ناظرانی مانند سازمان‌های مسئولی چون حفاظت از محیط زیست و بهداشت از سامانه‌های اندازه‌گیری قابل اطمینانی که با استانداردهای قوی و مناسبی حمایت می‌شوند برخوردار باشند. در فناوری نانو نام‌گذاری مواد که در تصاویر میکروسکوپی دیده می‌شود با الهام از شکل اشیایی که اغلب در زندگی روزمره دیده می‌شود نام‌گذاری می‌شوند هر چند اندازه‌های فیزیکی مواد خیلی کوچکتر است. پیشوند نانو بیشتر به منظور نشان دادن اندازه کوچک اشیاء اضافه می‌شود (پیشوند نانو همچنین در دستگاه بین‌المللی یکاها برای ۱۰ به توان منفی ۹ استفاده می‌شود. به‌عنوان مثال یک نانومتر معادل ۱۰ به توان منفی ۹ متر است.) بنابراین، اصطلاح «نانومقیاس» (۲-۱) برای نشان دادن طولی تقریبا بین یک نانومتر تا صد نانومتر تعریف شده است. به منظور تدوین واژگانی یکدست این قسمت از مجموعه استانداردهای ملی ایران- ایزو ۸۰۰۰۴ شامل اصطلاحاتی است که به ذراتی با ابعاد نانومقیاس مربوط می‌شود اصطلاحات در این قسمت از مجموعه استانداردهای ملی -ایران ایزو ،۸۰۰۰۴ قسمتی از مجموعه سلسله مراتب اصطلاحات فناوری نانو است که در دست تدوین است. منظور از تدوین این اصطلاحات سهولت ارتباط میان سازمان‌ها و افراد شاغل در صنایع و نیز افرادی است که با این فناوری در تماس‌اند. اشیای با یک یا چند بعد خارجی در مقیاس نانو می‌توانند خواصی داشته باشند که آن‌ها را به اجزای مهم مواد و سامانه‌هایی تبدیل سازد که نتیجه آن بهبود عملکرد آنها در موارد مشابه است این نانواشیاء (۲-۲) اغلب خواصی دارند که این خواص نوظهور پیمایشی ناپیوسته و استحاله‌ای را در مقیاس بزرگ نمی‌توان به سهولت برون‌یابی کرد. اندازه و شکل نانواشیاء اغلب نسبت به کارکردشان ذاتی است بنابراین توصیف شکل و اندازه آنها حائز اهمیت است و باید به دقت در نظر گرفته شود. سه شکل اصلی که در این قسمت از مجموعه استانداردهای ملی ایران ایزو ۸۰۰۰۴ بدان اشاره شده است در شکل ۱ توضیح داده می شود این سه شکل ساده طبقه‌های اصلی ابعاد ساختاری را برای کمک به رده‌بندی نانواشیاء ارائه می‌دهد گرچه تعداد زیادی از شکل‌های متفاوت امکان‌پذیر است ولی فقط برخی از آنها در این قسمت از مجموعه استانداردهای ملی ایران- ایزو ۸۰۰۰۴ تعریف شده‌اند. افزون بر اندازه و شکل پارامترهای دیگری بر عملکرد ذاتی و پدیده‌هایی که نانواشیاء بروز می‌دهند، تاثیر می‌گذارند. این پارامترها عبارت اند از ترکیب‌بندی ریخت‌شناسی ساختار بلورین و مختصات سطحی آنها که همگی بر پدیده‌های کلیدی نانومقیاس که توسط نانواشیاء بروز داده می‌شوند تاثیر عمده‌ای دارند. این پدیده‌های کلیدی شامل خواص مغناطیسی، نوری، کاتالیزی الکترونی و دیگر موارد است. موضوع خاص در مورد نانواشیاء زمانی است که یک یا چند بعد خارجی بزرگتر از مقیاس نانو باشد. سردرگمی بالقوه زمانی رخ می‌دهد که یکی از ابعاد بسیار فراتر از مقیاس نانو باشد برای نمونه نانولوله‌های کربنی با طولی در محدوده یک میلیمتر بنا به تعاریفی که در این قسمت از مجموعه استانداردهای ملی ایران ایزو ۸۰۰۰۴ شده است نانوشی تلقی می‌شوند یک مثال از این رویکرد در نظر گرفتن اندازه و شکل در جایی است که ریسک سلامت ناشی از استنشاق یا در معرض قرار گفتن آن با افزایش اندازه نانوذره از حداکثر مقدار خود کاهش یابد. رویکردهای مختلف و گسترده‌ای از تعاریف و طبقه‌بندی‌ها پذیرفته شده وجود دارد که برای مواد خاص قابل اجراست و برخی از این نظام‌ها برای نانواشیاء مرتبط هستند. بخش‌های صنعتی، مقرراتی و علمی اغلب اصطلاحاتی مانند درشت ریز و خیلی ریز را برای نشان دادن بخش مختلفی از مجموعه اندازه‌ها به کار می‌برند. بدین ترتیب برای ذرات معلق در هوا یا ذرات خیلی ریز که با PM0.1 مشخص می‌شوند (PM’ یعنی مواد دانه ای اشاره به ذراتی میکند که قطر آئرودینامیکی ۱۰۰ نانومتر یا کمتر دارند ذرات ریز (PM2.5) اشاره به ذراتی می‌کند که قطر دینامیکی ۲/۵ میکرومتر یا کمتر دارند. ذرات درشت (PM10) اشاره به ذراتی می‌کند که قطر دینامیکی ۱۰ میکرومتر یا کمتر دارند وضع‌کنندگان مقررات این مجموعه اندازه‌ها را به منظور ارزیابی ریسک در بسیاری از بافت‌ها از جمله آلودگی ترافیکی خاکستر، آتشفشان طوفان‌های غبار آلودگی صنایع و آلرژی‌زاهای معلق در هوا مانند آلاینده‌ها به کار می‌برند. در این استاندارد نانواشیاء بنا به شکل آنها که در مقیاس نانو تعیین شده‌اند تعریف می‌شوند. درضمن برخی از دیگر نانواشیاء نیز بنا به پیکربندی ساختاری ریخت شناسی شکل یا کارکرد آنها تعریف می‌شوند. موارد زیر خارج از هدف و دامنه این استاندارد است اندازه خاص توزیع اندازه یا آستانه مربوط به سلسله مراتب ارتباط بین نانواشیاء، به ویژه تغییرات گسترده در اندازه، شکل، ریخت‌شناسی، ترکیب‌بندی و نمای سطح نانواشیاء ترکیبی از این موارد می‌تواند به صورت بالقوه عواقب مختلفی در ارزیابی ریسک و ایمنی بهداشت و یا محیط زیست داشته باشد. میان بسیاری از اصطلاحات در این قسمت از مجموعه استانداردهای ملی ایران- ایزو ۸۰۰۰۴ رابطه سلسله مراتبی وجود دارد.

هدف از تدوین این استاندارد

این استاندارد فهرستی از اصطلاحات و تعاریف مربوط به ذرات را در زمینه فناوری نانو ارائه می‌کند.

شماره استاندارد ملی ایران: 

80004-2

سال انتشار: 

1395

فناوری نانو -واژه‌نامه -قسمت 2- نانو اشیاء

Nanotechnologies - Vocabulary - Part 2: Nano-Objects

پیش‌بینی شده است که کاربرد فناوری نانو ممکن است تمام زمینه‌های زندگی را در برگیرد. در زمینه ارتباطات سلامت، تولید مواد و فناوری‌های دانش‌بنیان لازم است صنعت و پژوهش را با اصطلاحات و نامگان استاندارد مجهز کنیم تا به توسعه و به کارگیری مسئولانه فناوری‌ها کمک شود. همچنین ضروری است ناظرانی مانند سازمان‌های مسئولی چون حفاظت از محیط زیست و بهداشت از سامانه‌های اندازه‌گیری قابل اطمینانی که با استانداردهای قوی و مناسبی حمایت می‌شوند برخوردار باشند. در فناوری نانو نام‌گذاری مواد که در تصاویر میکروسکوپی دیده می‌شود با الهام از شکل اشیایی که اغلب در زندگی روزمره دیده می‌شود نام‌گذاری می‌شوند هر چند اندازه‌های فیزیکی مواد خیلی کوچکتر است. پیشوند نانو بیشتر به منظور نشان دادن اندازه کوچک اشیاء اضافه می‌شود (پیشوند نانو همچنین در دستگاه بین‌المللی یکاها برای ۱۰ به توان منفی ۹ استفاده می‌شود. به‌عنوان مثال یک نانومتر معادل ۱۰ به توان منفی ۹ متر است.) بنابراین، اصطلاح «نانومقیاس» (۲-۱) برای نشان دادن طولی تقریبا بین یک نانومتر تا صد نانومتر تعریف شده است. به منظور تدوین واژگانی یکدست این قسمت از مجموعه استانداردهای ملی ایران- ایزو ۸۰۰۰۴ شامل اصطلاحاتی است که به ذراتی با ابعاد نانومقیاس مربوط می‌شود اصطلاحات در این قسمت از مجموعه استانداردهای ملی -ایران ایزو ،۸۰۰۰۴ قسمتی از مجموعه سلسله مراتب اصطلاحات فناوری نانو است که در دست تدوین است. منظور از تدوین این اصطلاحات سهولت ارتباط میان سازمان‌ها و افراد شاغل در صنایع و نیز افرادی است که با این فناوری در تماس‌اند. اشیای با یک یا چند بعد خارجی در مقیاس نانو می‌توانند خواصی داشته باشند که آن‌ها را به اجزای مهم مواد و سامانه‌هایی تبدیل سازد که نتیجه آن بهبود عملکرد آنها در موارد مشابه است این نانواشیاء (۲-۲) اغلب خواصی دارند که این خواص نوظهور پیمایشی ناپیوسته و استحاله‌ای را در مقیاس بزرگ نمی‌توان به سهولت برون‌یابی کرد. اندازه و شکل نانواشیاء اغلب نسبت به کارکردشان ذاتی است بنابراین توصیف شکل و اندازه آنها حائز اهمیت است و باید به دقت در نظر گرفته شود. سه شکل اصلی که در این قسمت از مجموعه استانداردهای ملی ایران ایزو ۸۰۰۰۴ بدان اشاره شده است در شکل ۱ توضیح داده می شود این سه شکل ساده طبقه‌های اصلی ابعاد ساختاری را برای کمک به رده‌بندی نانواشیاء ارائه می‌دهد گرچه تعداد زیادی از شکل‌های متفاوت امکان‌پذیر است ولی فقط برخی از آنها در این قسمت از مجموعه استانداردهای ملی ایران- ایزو ۸۰۰۰۴ تعریف شده‌اند. افزون بر اندازه و شکل پارامترهای دیگری بر عملکرد ذاتی و پدیده‌هایی که نانواشیاء بروز می‌دهند، تاثیر می‌گذارند. این پارامترها عبارت اند از ترکیب‌بندی ریخت‌شناسی ساختار بلورین و مختصات سطحی آنها که همگی بر پدیده‌های کلیدی نانومقیاس که توسط نانواشیاء بروز داده می‌شوند تاثیر عمده‌ای دارند. این پدیده‌های کلیدی شامل خواص مغناطیسی، نوری، کاتالیزی الکترونی و دیگر موارد است. موضوع خاص در مورد نانواشیاء زمانی است که یک یا چند بعد خارجی بزرگتر از مقیاس نانو باشد. سردرگمی بالقوه زمانی رخ می‌دهد که یکی از ابعاد بسیار فراتر از مقیاس نانو باشد برای نمونه نانولوله‌های کربنی با طولی در محدوده یک میلیمتر بنا به تعاریفی که در این قسمت از مجموعه استانداردهای ملی ایران ایزو ۸۰۰۰۴ شده است نانوشی تلقی می‌شوند یک مثال از این رویکرد در نظر گرفتن اندازه و شکل در جایی است که ریسک سلامت ناشی از استنشاق یا در معرض قرار گفتن آن با افزایش اندازه نانوذره از حداکثر مقدار خود کاهش یابد. رویکردهای مختلف و گسترده‌ای از تعاریف و طبقه‌بندی‌ها پذیرفته شده وجود دارد که برای مواد خاص قابل اجراست و برخی از این نظام‌ها برای نانواشیاء مرتبط هستند. بخش‌های صنعتی، مقرراتی و علمی اغلب اصطلاحاتی مانند درشت ریز و خیلی ریز را برای نشان دادن بخش مختلفی از مجموعه اندازه‌ها به کار می‌برند. بدین ترتیب برای ذرات معلق در هوا یا ذرات خیلی ریز که با PM0.1 مشخص می‌شوند (PM’ یعنی مواد دانه ای اشاره به ذراتی میکند که قطر آئرودینامیکی ۱۰۰ نانومتر یا کمتر دارند ذرات ریز (PM2.5) اشاره به ذراتی می‌کند که قطر دینامیکی ۲/۵ میکرومتر یا کمتر دارند. ذرات درشت (PM10) اشاره به ذراتی می‌کند که قطر دینامیکی ۱۰ میکرومتر یا کمتر دارند وضع‌کنندگان مقررات این مجموعه اندازه‌ها را به منظور ارزیابی ریسک در بسیاری از بافت‌ها از جمله آلودگی ترافیکی خاکستر، آتشفشان طوفان‌های غبار آلودگی صنایع و آلرژی‌زاهای معلق در هوا مانند آلاینده‌ها به کار می‌برند. در این استاندارد نانواشیاء بنا به شکل آنها که در مقیاس نانو تعیین شده‌اند تعریف می‌شوند. درضمن برخی از دیگر نانواشیاء نیز بنا به پیکربندی ساختاری ریخت شناسی شکل یا کارکرد آنها تعریف می‌شوند. موارد زیر خارج از هدف و دامنه این استاندارد است اندازه خاص توزیع اندازه یا آستانه مربوط به سلسله مراتب ارتباط بین نانواشیاء، به ویژه تغییرات گسترده در اندازه، شکل، ریخت‌شناسی، ترکیب‌بندی و نمای سطح نانواشیاء ترکیبی از این موارد می‌تواند به صورت بالقوه عواقب مختلفی در ارزیابی ریسک و ایمنی بهداشت و یا محیط زیست داشته باشد. میان بسیاری از اصطلاحات در این قسمت از مجموعه استانداردهای ملی ایران- ایزو ۸۰۰۰۴ رابطه سلسله مراتبی وجود دارد.

هدف از تدوین این استاندارد

این استاندارد فهرستی از اصطلاحات و تعاریف مربوط به ذرات را در زمینه فناوری نانو ارائه می‌کند.