نسخه آزمایشی

EN / FA

نسخه آزمایشی

فناوری نانو-واژه‌نامه -قسمت 1- اصطلاحات اصلی

Nanotechnologies - Vocabulary - Part 1: Core Terms

شماره: 

80004-1

سال انتشار: 

1395
با کنترل ماده در مقیاس نانو (۲-۱)، فناوری نانو (۲-۳)، فرآیندها و روش‌هایی را به وجود آورده که در تحقیقات طراحی و همچنین ساخت مواد قطعات و سامانه‌ها به کار می‌روند این فناوری مدیریت خواص و ویژگی‌هایی مانند اندازه، شکل، ریخت‌شناسی، ترکیب شیمیایی و آرایش مولکولی ماده را به منظور بهبود یا توسعه فرآیند جدید و خواص جدید محصول ممکن می‌سازد. انتظار می‌رود کاربردهای فناوری نانو کمابیش تمام جنبه‌های زندگی را تحت تاثیر قرار داده و پیشرفت‌های محسوسی را در زمینه‌های ارتباطات، سلامتی، ساخت مواد و فناوری‌های دانش‌بنیان به وجود آورد. حتی اگر این امر به طور نسبی محقق شود صنعت و همچنین محققان نیاز به ابزارآلات مناسب دارند تا به آنها در رابطه با بهبود کاربرد و تبادلات فناوری نانو کمک کنند. هدف بسیار مهم هماهنگ‌سازی اصطلاحات و تعاریف به منظور دستیابی به یک درک مشترک و استفاده یکدست و یکپارچه در سراسر جوامعی است که فناوری نانو در آنها در حال توسعه و استفاده است. مجموعه استانداردهای ملی واژه‌نامه‌های فناوری نانو اشاره به موارد زیر دارد: الف – یک ارائه ساختاری و یا مفهومی از لغات استفاده شده در فناوری نانو ب تعاریف اختصاص داده شده برای واحدهایی خاص از زبان در این واژه‌نامه این بخش از استاندارد ملی اصطلاحات فنی و تعاریف مربوط به اصطلاحات اصلی برای واژه‌نامه در حال پیدایش را بیان کرده و به‌عنوان یک پایه و اساس برای یک مجموعه واژه‌نامه گسترده‌تر در مجموعه استانداردهای ملی اصطلاحات و تعاریف در حوزه نانو به کار می‌رود. استاندارد 80004 ISO/TS تحت عنوان کلی فناوری نانو واژه‌نامه شامل قسمت‌های زیر است: قسمت ۱: اصطلاحات اصلی قسمت ۲: نانواشیاء قسمت ۳: نانواشیاء کربنی قسمت ۴: مواد نانوساختار قسمت ۵: فصل مشترک نانو زیست قسمت ۶: مشخصه‌یابی نانواشیاء قسمت ۷ تشخیص و درمان برای سلامتی قسمت ۸: فرآیندهای ساخت نانو مواد قسمت ۹: محصولات و سامانه‌های برقی نانوپدید قسمت ۱۰: اجزا و سامانه‌های فوتونیک نانوپدید قسمت ۱۱: نانولایه‌ها نانوپوشش‌ها تاتولایه‌های نازک و واژه‌نامه مربوط به آن قسمت ۱۲: پدیده‌های کوانتومی در فناوری نانو قسمت ۱۳: گرافن و سایر مواد دوبعدی همگام با تغییر و تحولات ایجاد شده در فناوری نانو عبارات و اصطلاحاتی که به منظور تسهیل ارتباطات به کار می‌روند نیز خاص تر و دقیق‌تر شده‌اند برای بسیاری از جوامع معنای عباراتی مانند «نانومقیاس». «نانو مواد» (۲-۴) و فناوری نانو با کاربرد منطقی یکای مقیاس در دستگاه بین‌المللی یکاها (SI) استنباط می‌شود. پیشوند نانو دقیقاً به معنی اندازه یکای ۱۰۰۹ بوده و ماهیت این یکا نیز با کلمه‌ای که پس از آن می‌آید تعیین می‌شود. اما در مجموعه استانداردهای ایران ایزو ۸۰۰۰۴ اصطلاحاتی مانند «نانو اشیاء» (۵-۲) و «نانومقیاس با استفاده از مرزهای هندسی و اندازه جنبه‌های قابل اندازه‌گیری و اساسی نانومواد را بیان می‌کنند در صورت استفاده از عبارت نانومقیاس این تعریف بیان می‌کند که محدوده طول نانواشیاء می‌تواند خارج از مرزهای دقیق رایج و مرتبط با مفهوم مقیاس باشد با بیان اینکه مرزهای بالایی و پایینی این مقیاس به صورت تقریبی هستند. حد پایینی تقریباً 1nm در تعریف نانومقیاس به منظور جلوگیری از دسته‌بندی اتم‌های مجزا و یا گروهی از اتم‌ها و همچنین مولکول‌های مجزا به‌عنوان نانواشیاء و یا اجزای نانوساختارها (۶-۲) به کار می‌رود. در صورت فقدان چنین حد پایینی موارد فوق در دسته‌بندی نانواشیاء یا اجزای نانوساختارها قرار خواهند گرفت. همچنین باید در نظر داشت که مولکول‌های فولرن و ساختارهای صفحه‌ای تک لایه (مانند گرافن) که در عمل ابعادی کمتر از 1nm دارند به دلیل اینکه بخش‌های سازنده مهمی برای فناوری نانو محسوب می‌شوند جزیی از نانو مواد هستند. علاوه بر این اثرات زیست شناختی وابسته به اندازه به ویژه برهم کنش‌های ذره-سلول و برهم کنش‌های زیست محیطی مرتبط با فناوری نانو نیز ساختارهایی با اندازه کمتر از 1nm و بیشتر از 100nm دارند. علاوه‌بر اندازه اثرات متقابل و پیچیده پارامترهایی مانند نسبت منظری شیمی پایه حالت کلوخه‌ای حالت فیزیکی خواص سطحی و سایر موارد نیز روی برهم کنش‌های زیست محیطی و زیست شناختی مرتبط با مواد نانو ساختار تاثیرگذار هستند. توسعه اصطلاحات فنی با سرعتی زیاد در حال گسترش است و باید پاسخگوی نیازهای ذی‌نفعان با گسترش دانش اصطلاحات فنی قوی مورد نیاز است که باید نه تنها جنبه‌های بر اساس شکل و اندازه نانو، بلکه باید جنبه‌هایی بر اساس خواص و عملکرد نانواشیاء و مواد نانو ساختار تولید شده در اصطلاحات مربوط را به نحوی موثر انتقال دهد. همواره چالشی ادامه دار به منظور ایجاد یک ارتباط بین مفاهیم پیچیده در تعاریف وجود دارد که برای ذی نفعان در تحقیقات کاربردهای تجاری دولت‌ها و جوامع مصرف‌کننده معنی دار است. تاکید می‌شود که تعریف نانومقیاس در مجموعه استانداردهای ایران ایزو ۸۰۰۰۴ توصیف‌گر کلی برای تسهیل ارتباطات مربوط به فناوری نانو است. توسعه اصطلاحات اصلی و تعاریف آنها در طول زمان و برای استفاده آنها در کاربردهای علمی، تنظیم مقررات و سایر کاربردها بهبود پیدا کرده است همانگونه که علم در حال ظهور و گسترش است ظرفیت اندازه‌گیری و مشخصه‌یابی نانومواد و یا به طور کلی‌تر در مقیاس نانو نیز رو به پیشرفت است، به همین دلیل شناخت اصطلاحات و تعاریف آنها نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. بسیاری از تعاریف در این قسمت از مجموعه استاندارد ایران ایزو ۸۰۰۰۴ در یک چارچوب هماهنگ و در یک نظام به صورت سلسله مراتب برای فناوری نانو تعیین شده‌اند علاوه بر این تشخیص اینکه کالاهای ساخته شده حاوی نانومواد الزاماً جزو نانومواد نیستند نیز اهمیت بالایی دارد.

هدف از تدوین این استاندارد

هدف از تدوین این استاندارد ارائه اصطلاحات و تعاریف مرتبط با اصطلاحات اصلی در زمینه فناوری نانو است این استاندارد به منظور تسهیل ارتباطات بین سازمان‌ها و افراد در صنعت و همه کسانی که با آنها در تعامل هستند در نظر گرفته شده است.

شماره استاندارد ملی ایران: 

80004-1

سال انتشار: 

1395

فناوری نانو-واژه‌نامه -قسمت 1- اصطلاحات اصلی

Nanotechnologies - Vocabulary - Part 1: Core Terms

با کنترل ماده در مقیاس نانو (۲-۱)، فناوری نانو (۲-۳)، فرآیندها و روش‌هایی را به وجود آورده که در تحقیقات طراحی و همچنین ساخت مواد قطعات و سامانه‌ها به کار می‌روند این فناوری مدیریت خواص و ویژگی‌هایی مانند اندازه، شکل، ریخت‌شناسی، ترکیب شیمیایی و آرایش مولکولی ماده را به منظور بهبود یا توسعه فرآیند جدید و خواص جدید محصول ممکن می‌سازد. انتظار می‌رود کاربردهای فناوری نانو کمابیش تمام جنبه‌های زندگی را تحت تاثیر قرار داده و پیشرفت‌های محسوسی را در زمینه‌های ارتباطات، سلامتی، ساخت مواد و فناوری‌های دانش‌بنیان به وجود آورد. حتی اگر این امر به طور نسبی محقق شود صنعت و همچنین محققان نیاز به ابزارآلات مناسب دارند تا به آنها در رابطه با بهبود کاربرد و تبادلات فناوری نانو کمک کنند. هدف بسیار مهم هماهنگ‌سازی اصطلاحات و تعاریف به منظور دستیابی به یک درک مشترک و استفاده یکدست و یکپارچه در سراسر جوامعی است که فناوری نانو در آنها در حال توسعه و استفاده است. مجموعه استانداردهای ملی واژه‌نامه‌های فناوری نانو اشاره به موارد زیر دارد: الف – یک ارائه ساختاری و یا مفهومی از لغات استفاده شده در فناوری نانو ب تعاریف اختصاص داده شده برای واحدهایی خاص از زبان در این واژه‌نامه این بخش از استاندارد ملی اصطلاحات فنی و تعاریف مربوط به اصطلاحات اصلی برای واژه‌نامه در حال پیدایش را بیان کرده و به‌عنوان یک پایه و اساس برای یک مجموعه واژه‌نامه گسترده‌تر در مجموعه استانداردهای ملی اصطلاحات و تعاریف در حوزه نانو به کار می‌رود. استاندارد 80004 ISO/TS تحت عنوان کلی فناوری نانو واژه‌نامه شامل قسمت‌های زیر است: قسمت ۱: اصطلاحات اصلی قسمت ۲: نانواشیاء قسمت ۳: نانواشیاء کربنی قسمت ۴: مواد نانوساختار قسمت ۵: فصل مشترک نانو زیست قسمت ۶: مشخصه‌یابی نانواشیاء قسمت ۷ تشخیص و درمان برای سلامتی قسمت ۸: فرآیندهای ساخت نانو مواد قسمت ۹: محصولات و سامانه‌های برقی نانوپدید قسمت ۱۰: اجزا و سامانه‌های فوتونیک نانوپدید قسمت ۱۱: نانولایه‌ها نانوپوشش‌ها تاتولایه‌های نازک و واژه‌نامه مربوط به آن قسمت ۱۲: پدیده‌های کوانتومی در فناوری نانو قسمت ۱۳: گرافن و سایر مواد دوبعدی همگام با تغییر و تحولات ایجاد شده در فناوری نانو عبارات و اصطلاحاتی که به منظور تسهیل ارتباطات به کار می‌روند نیز خاص تر و دقیق‌تر شده‌اند برای بسیاری از جوامع معنای عباراتی مانند «نانومقیاس». «نانو مواد» (۲-۴) و فناوری نانو با کاربرد منطقی یکای مقیاس در دستگاه بین‌المللی یکاها (SI) استنباط می‌شود. پیشوند نانو دقیقاً به معنی اندازه یکای ۱۰۰۹ بوده و ماهیت این یکا نیز با کلمه‌ای که پس از آن می‌آید تعیین می‌شود. اما در مجموعه استانداردهای ایران ایزو ۸۰۰۰۴ اصطلاحاتی مانند «نانو اشیاء» (۵-۲) و «نانومقیاس با استفاده از مرزهای هندسی و اندازه جنبه‌های قابل اندازه‌گیری و اساسی نانومواد را بیان می‌کنند در صورت استفاده از عبارت نانومقیاس این تعریف بیان می‌کند که محدوده طول نانواشیاء می‌تواند خارج از مرزهای دقیق رایج و مرتبط با مفهوم مقیاس باشد با بیان اینکه مرزهای بالایی و پایینی این مقیاس به صورت تقریبی هستند. حد پایینی تقریباً 1nm در تعریف نانومقیاس به منظور جلوگیری از دسته‌بندی اتم‌های مجزا و یا گروهی از اتم‌ها و همچنین مولکول‌های مجزا به‌عنوان نانواشیاء و یا اجزای نانوساختارها (۶-۲) به کار می‌رود. در صورت فقدان چنین حد پایینی موارد فوق در دسته‌بندی نانواشیاء یا اجزای نانوساختارها قرار خواهند گرفت. همچنین باید در نظر داشت که مولکول‌های فولرن و ساختارهای صفحه‌ای تک لایه (مانند گرافن) که در عمل ابعادی کمتر از 1nm دارند به دلیل اینکه بخش‌های سازنده مهمی برای فناوری نانو محسوب می‌شوند جزیی از نانو مواد هستند. علاوه بر این اثرات زیست شناختی وابسته به اندازه به ویژه برهم کنش‌های ذره-سلول و برهم کنش‌های زیست محیطی مرتبط با فناوری نانو نیز ساختارهایی با اندازه کمتر از 1nm و بیشتر از 100nm دارند. علاوه‌بر اندازه اثرات متقابل و پیچیده پارامترهایی مانند نسبت منظری شیمی پایه حالت کلوخه‌ای حالت فیزیکی خواص سطحی و سایر موارد نیز روی برهم کنش‌های زیست محیطی و زیست شناختی مرتبط با مواد نانو ساختار تاثیرگذار هستند. توسعه اصطلاحات فنی با سرعتی زیاد در حال گسترش است و باید پاسخگوی نیازهای ذی‌نفعان با گسترش دانش اصطلاحات فنی قوی مورد نیاز است که باید نه تنها جنبه‌های بر اساس شکل و اندازه نانو، بلکه باید جنبه‌هایی بر اساس خواص و عملکرد نانواشیاء و مواد نانو ساختار تولید شده در اصطلاحات مربوط را به نحوی موثر انتقال دهد. همواره چالشی ادامه دار به منظور ایجاد یک ارتباط بین مفاهیم پیچیده در تعاریف وجود دارد که برای ذی نفعان در تحقیقات کاربردهای تجاری دولت‌ها و جوامع مصرف‌کننده معنی دار است. تاکید می‌شود که تعریف نانومقیاس در مجموعه استانداردهای ایران ایزو ۸۰۰۰۴ توصیف‌گر کلی برای تسهیل ارتباطات مربوط به فناوری نانو است. توسعه اصطلاحات اصلی و تعاریف آنها در طول زمان و برای استفاده آنها در کاربردهای علمی، تنظیم مقررات و سایر کاربردها بهبود پیدا کرده است همانگونه که علم در حال ظهور و گسترش است ظرفیت اندازه‌گیری و مشخصه‌یابی نانومواد و یا به طور کلی‌تر در مقیاس نانو نیز رو به پیشرفت است، به همین دلیل شناخت اصطلاحات و تعاریف آنها نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. بسیاری از تعاریف در این قسمت از مجموعه استاندارد ایران ایزو ۸۰۰۰۴ در یک چارچوب هماهنگ و در یک نظام به صورت سلسله مراتب برای فناوری نانو تعیین شده‌اند علاوه بر این تشخیص اینکه کالاهای ساخته شده حاوی نانومواد الزاماً جزو نانومواد نیستند نیز اهمیت بالایی دارد.

هدف از تدوین این استاندارد

هدف از تدوین این استاندارد ارائه اصطلاحات و تعاریف مرتبط با اصطلاحات اصلی در زمینه فناوری نانو است این استاندارد به منظور تسهیل ارتباطات بین سازمان‌ها و افراد در صنعت و همه کسانی که با آنها در تعامل هستند در نظر گرفته شده است.